Πως μπορεί να εξασφαλιστεί η επιτυχία του Ευρωπαϊκού Νόμου για την Αποκατάσταση της Φύσης;

Σημείωση: Το κείμενο αποτελεί απόδοση στα ελληνικά με προσαρμογές του άρθρου: Daniel Hering, Christian Schürings, Franziska Wenskus, Kirsty Blackstock, Angel Borja, Sebastian Birk, Craig Bullock, Laurence Carvalho, Magda Bou Dagher-Kharrat, Sebastian Lakner, Nataša Lovrić, Shane McGuinness, Gert-Jan Nabuurs, Agustín Sánchez-Arcilla, Josef Settele, Guy Pe’er (2023). Securing success for the Nature Restoration Law. The EU law would complement many others, but challenges loom. SCIENCE-Policy Forum, VOL 382 ISSUE 6676 (Σύνδεσμος – Download link)

Ο Ευρωπαϊκός Νόμος θα συμπληρώσει πολλούς άλλους αλλά υπάρχουν και πολλές προκλήσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε μια προσπάθεια να σταματήσει και να αντιστρέψει τις απώλειες της βιοποικιλότητας, πρότεινε έναν νέο κανονισμό, τον Νόμο για την Αποκατάσταση της Φύσης (Nature Restoration Law: Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης – ΝΑΦ). Ο Νόμος αυτός θα μπορούσε α) να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο των προσπαθειών της Ευρώπης για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών τις επόμενες δεκαετίες(1) και β) να επιδείξει την ηγετική θέση της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο ως προς την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων περιβαλλοντικών κρίσεων.
Ο Νόμος αυτός, που είναι ο πρώτος σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει δεχθεί πολιτικές πιέσεις από διάφορες πλευρές και οι επιστήμονες έχουν συμβάλει εντατικά στη συζήτηση μέχρι την ψήφισή του(2). Μετά από τριμερείς διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το τελικό κείμενο του ΝΑΦ έχει συμφωνηθεί (βλέπε πλαίσιο παρακάτω). Ωστόσο, θα υπάρξουν και κάποιες ακόμη τελικές ψηφοφορίες εντός του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου.

Ο νέος νόμος και οι υπάρχουσες Οδηγίες για την προστασία της φύσης

Εδώ, αξιολογούμε τη δυνατότητα του ΝΑΦ να ξεπεράσει τα προβλήματα που σχετίζονται με την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, των στρατηγικών και των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και ποια είναι τα μέχρι τώρα διδάγματα προκειμένου να εφαρμοστεί ο ΝΑΦ. Ο ΝΑΦ αναγνωρίζει ότι η υφιστάμενη νομοθεσία και οι πολιτικές της ΕΕ έχουν μέχρι στιγμής αποτύχει να ανακόψουν τις απώλειες της βιοποικιλότητας(1) και κατά συνέπεια, χωρίς νέα εργαλεία, δεν μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι των διεθνών συμφωνιών, όπως το Παγκόσμιο Πλαίσιο Βιοποικιλότητας του Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ.

Αν και ορισμένοι από τους στόχους και τις προσεγγίσεις του ΝΑΦ επικαλύπτονται με άλλες Οδηγίες, Στρατηγικές και Πολιτικές της ΕΕ, ιδίως με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα για το 2030, ο ΝΑΦ είναι ξεχωριστός όσον αφορά:

α) την κάλυψή του, καθώς στοχεύει στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών τύπων οικοσυστημάτων,
β) την έντονη εστίασή του στην αποκατάσταση και
γ) στο όραμά του για δεσμευτικούς στόχους και σαφή χρονοδιαγράμματα.

Αυτή η δυνητική ρυθμιστική ισχύς του μπορεί να εξηγήσει σε μεγάλο βαθμό τον αμφισβητούμενο χαρακτήρα της μεταφοράς του στη νομοθεσία. Η προοπτική επίτευξης των στόχων του ΝΑΦ θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από άλλες ευρωπαϊκές νομοθεσίες και πολιτικές που αφορούν το περιβάλλον, και από τις χρήσεις της γης και των υδάτων (βλ. Σχήμα 1).

Η πολιτική συνοχή απαιτεί συμπληρωματικούς στόχους και συνδυασμούς μέσων/εργαλείων στους διαφορετικούς περιβαλλοντικούς τομείς(3), και ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών στόχων σε άλλες πολιτικές(4). Αυτά από τη μια μπορεί να ενισχύσουν τις επιλογές ή να θέσουν περιορισμούς στην εφαρμογή του ΝΑΦ.
Βασικές Οδηγίες, όπως η Οδηγία για τους Οικοτόπους (HD), η Οδηγία για τα Πτηνά (BD), η Οδηγία-Πλαίσιο για τα Ύδατα (WFD), και η Οδηγία-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (MSFD), ορισμένες από τις οποίες τέθηκαν σε ισχύ πριν από δεκαετίες, έχουν κοινούς στόχους για τη διατήρηση βιοποικιλότητας της Ευρώπης, αλλά δεν έχουν ανακόψει την απώλειά της.

Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα 2030 (ΣΒ) στοχεύει στην ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας, ενώ η Στρατηγική για τα Δάση (ΣΔ) και η Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑλΠ) αφορούν τις κύριες χρήσεις της γης και της θάλασσας.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) έχει τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό και επηρεάζει σχεδόν το 40% των χερσαίας έκτασης της ΕΕ, παρότι η γεωργία παραμένει ο κύριος παράγοντας απώλειας της βιοποικιλότητας(5). Αυτές οι Οδηγίες και οι Πολιτικές που απορρέουν από αυτές καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα στόχων, τομέων και προσεγγίσεων και είναι αντιπροσωπευτικές των λοιπών εργαλείων που θα αλληλοεπιδρούν επίσης με την εφαρμογή του ΝΑΦ.

Διδάγματα που αντλήθηκαν

Κατά την επεξεργασία του ΝΑΦ, η ΕΕ διδάχθηκε από τις εμπειρίες του παρελθόντος σχετικά με την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία και τις πολιτικές της, αποφεύγοντας κάποια εμπόδια που δεν επέτρεψαν την αποτελεσματική τους εφαρμογή.

Ως κανονισμός, ο ΝΑΦ θα τεθεί σε ισχύ αμέσως μετά την ψήφισή του από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα σε σύγκριση με τις Οδηγίες για τους Οικοτόπους, για τα Πτηνά, για τα Ύδατα, και την Θαλάσσια Στρατηγική, οι οποίες έπρεπε πρώτα να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο, μια διαδικασία που συνήθως διαρκεί αρκετά χρόνια, και στη συνέχεια να εφαρμοστούν. Αν και ο ΝΑΦ θα χρειαστεί επίσης εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο, για παράδειγμα μέσω των Εθνικών Σχεδίων Αποκατάστασης (ΕΣΑ), αυτά θα μπορούσαν να εγκριθούν από τις αρχές χωρίς νομοθετικές διαδικασίες.

Αυτό αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα, διότι η ταχύτητα είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης της βιοποικιλότητας και την εκπλήρωση των διεθνών δεσμεύσεων της ΕΕ(6).

Ο ΝΑΦ θέτει φιλόδοξους ποσοτικούς στόχους, όσον αφορά τόσο τις περιοχές που πρέπει να αποκατασταθούν, όσο και το χρονοδιάγραμμα, με στόχους για το 2030, το 2040 και το 2050 (βλ. Πλαίσιο 1).

Οι εμπειρίες από προηγούμενες νομοθεσίες υποστηρίζουν αυτή την προσέγγιση. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (WFD: ΟΠΥ) και η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (MSFD: ΟΠΘΣ) όρισαν προθεσμίες για την επίτευξη της καλής κατάστασης όλων των υδάτινων σωμάτων και των θαλασσών (αν και στην περίπτωση της ΟΠΥ επέτρεπαν παράταση), αλλά αυτές οι αυστηρές προθεσμίες καθιστούσαν πιο δύσκολη την εφαρμογή δράσεων αποκατάστασης με ενδιάμεσους στόχους. Ο χρόνος, ωστόσο, είναι ένα από τα σοβαρά ζητούμενα και για τον ΝΑΦ.

Η επιτυχία του ΝΑΦ εξαρτάται από την άμεση δράση και την προώθηση αποτελεσματικών εργαλείων επίτευξης των στόχων σε σύντομο χρονικό διάστημα, αναγνωρίζοντας τον απαραίτητο χρόνο για την ανάκαμψη της φύσης.

Ο ΝΑΦ ορίζει μετρήσιμους και εφαρμόσιμους δείκτες για την επιτυχία της αποκατάστασης. Σε αυτούς περιλαμβάνεται η έκταση των αποκαταστημένων οικοτόπων, η οποία είναι εύκολο να τεκμηριωθεί και να ελεγχθεί. Άλλοι πιο γενικοί δείκτες, όπως ο δείκτης για τις πεταλούδες στα λιβάδια/βοσκοτόπους, είναι καθιερωμένοι, διευκολύνοντας έτσι την εφαρμογή του ΝΑΦ. Μια τρίτη ομάδα δεικτών, όπως είναι οι δείκτες αποκατάστασης των δασών, θα χρειαστεί να τυποποιηθούν. Αν και δεν έχουν καθοριστεί ειδικοί δείκτες για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κριτήρια από την ΟΠΘΣ.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο ΝΑΦ μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αξιοποιήσει τους υπάρχοντες δείκτες, σε πλήρη αντίθεση με την ΟΠΥ, την ΟΠΘΣ και τις Οδηγίες για τους Οικοτόπους και τα Πτηνά (HD/BD), οι οποίες πυροδότησαν εκτεταμένες διαδικασίες ανάπτυξης δεικτών που καθυστέρησαν την εφαρμογή. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι η χρήση των Εθνικών Σχεδίων Αποκατάστασης (ΕΣΑς), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν ένα κατάλληλα προσαρμοσμένο εθνικό πλαίσιο για την εφαρμογή του ΝΑΦ. Παρά το γεγονός, ότι όλες οι προαναφερθείσες οδηγίες εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο, υπάρχει καλή γνώση και εμπειρία όταν οι δράσεις λαμβάνουν υπόψη τα τοπικά πλαίσια και τις ανάγκες, όπως συμβαίνει με τα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών στο πλαίσιο της ΟΠΥ. Επομένως, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τα ΕΣΑ θα υποστηρίζονται από ισχυρά εργαλεία εφαρμογής τα οποία θα υιοθετούν έναν κύκλο προσαρμογής, σύμφωνα με τον οποίο η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από τα Κ-Μ να αυξήσουν τις φιλοδοξίες τους.

Προώθηση της εφαρμογής

Οι στόχοι του ΝΑΦ υπερβαίνουν κατά πολύ την ισχύουσα νομοθεσία και τις αντίστοιχες πολιτικές, ενώ επιπλέον προσφέρουν μεγάλες δυνατότητες υποστήριξης της εφαρμογής άλλων ευρωπαϊκών οδηγιών και πολιτικών. Ενώ η ΟΠΥ και η ΟΠΘΣ εστιάζουν σε μεμονωμένους τύπους οικοσυστημάτων (επιφανειακά ύδατα και θαλάσσια οικοσυστήματα), οι Οδηγίες για τους Οικοτόπους και τα Πτηνά, υιοθετούν μια ευρύτερη προσέγγιση, περιλαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα οικοτόπων, όπως και η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα που είναι ακόμη πιο ολοκληρωμένη(7), διότι αφορά είδη, οικοτόπους, οικοσυστήματα, οικολογικές διεργασίες και συμμετοχή του κοινού.

Ο ΝΑΦ είναι ευρύς, αλλά στοχεύει σε συγκεκριμένους τύπους οικοσυστημάτων με εξατομικευμένες προσεγγίσεις (βλ. Πλαίσιο 1 και Σχήμα 1). Ως εκ τούτου, μπορεί να επιδρά και σε άλλα, πλην των οικοσυστημάτων-στόχων, όπως για παράδειγμα, η αποκατάσταση των αγροτικών οικοσυστημάτων και δασών που μπορεί να ωφελήσουν τα ποτάμια και τις λίμνες, ενώ η αποκατάσταση των τυρφώνων μπορεί να επηρεάσει θετικά το υδατικό ισοζύγιο της ευρύτερης περιοχής(8). Κατά συνέπεια, η εφαρμογή του ΝΑΦ μπορεί να ωφελήσει σημαντικά την εφαρμογή των Οδηγιών για τους Οικοτόπους, για τα Πτηνά, για τα Ύδατα και για τη Θαλάσσια Στρατηγική.

Αυτό είναι πιο προφανές για τις Οδηγίες για τους Οικοτόπους και τα Πτηνά, που αφορούν κατάλογο οικοτόπων και ειδών σε περιοχές του δικτύου Natura 2000. Η ΟΠΥ και η ΟΠΘΣ μπορούν να επωφεληθούν από τη μειωμένη ρύπανση της γεωργίας και από τις επιπλέον προσεγγίσεις που προτείνει ο ΝΑΦ. Για παράδειγμα, η ΟΠΥ δεν ασχολείται ρητά με τις πλημμυρικές πεδιάδες, αν και οι πλημμυρικές πεδιάδες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υγιή λειτουργία των ποταμών και στην οικολογική τους ποιότητα(9). Επίσης, η εφαρμογή της Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα θα επωφεληθεί από τα μέτρα αποκατάστασης που θα δρομολογηθούν, μέσω του Νόμου για την Αποκατάσταση της Φύσης.

Με μια πρώτη ματιά, ο ΝΑΦ μπορεί να φαίνεται «συντηρητικός». Επικεντρώνεται κυρίως στην προστασία και την αποκατάσταση των οικοτόπων αυτών-καθαυτών και των ενδιαιτημάτων συγκεκριμένων ειδών. Αυτό θυμίζει μια προσέγγιση από τη δεκαετία του 1980, αγνοώντας φαινομενικά τις εκκλήσεις για πιο συστημικές, προσαρμοστικές και ολοκληρωμένες προσεγγίσεις στη διαχείριση της φύσης. Το άρθρο 8, με την εστίασή του στους επικονιαστές, αποτελεί εξαίρεση σε αυτό. Τέλος, αναφέρονται οι προσεγγίσεις που βασίζονται στα οικοσυστήματα, οι λύσεις που είναι βασισμένες στη φύση και τα συν-οφέλη της αποκατάστασης για άλλους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους, αν και στο κείμενο δεν αναλύεται η εφαρμογή τους.

Παρά ταύτα, ο ΝΑΦ έχει σημαντικές δυνατότητες να λειτουργήσει σε επίπεδο οικοσυστήματος, παρέχοντας εκτεταμένα κοινωνικά οφέλη, ιδίως μέσω της αυξημένης παροχής οικοσυστημικών υπηρεσιών(10). Η βελτίωση της δομής των τοπίων και ο εφοδιασμός ξανά με νερό των τυρφώνων μπορεί να αυξήσει την ανθεκτικότητα των γεωργικών οικοσυστημάτων στις ξηρασίες και τα παράσιτα, ενώ η αποκατάσταση των πληθυσμών των επικονιαστών μπορεί να έχει άμεσες θετικές επιδράσεις στην αγροτική παραγωγή.

Ομοίως, η επανασύνδεση των ποταμών με τις πλημμυρικές τους πεδιάδες μπορεί να μετριάσει τους κινδύνους πλημμύρας⁽¹¹⁾, η αύξηση των αστικών χώρων πρασίνου μπορεί να ωφελήσει το αστικό κλίμα και την υγεία των ανθρώπων, η αύξηση της ποικιλότητας των δασών μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα σε ακραία φαινόμενα, ενώ τέλος η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μπορεί να ωφελήσει την αναψυχή⁽¹²⁾.

Αποφυγή παγίδων

Ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα κατά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των σχετικών πολιτικών είναι το χάσμα μεταξύ των στόχων και των αποτελεσματικών επιλογών εφαρμογής. Οι Οδηγίες για τους Οικοτόπους, για τα Πτηνά, για τα Ύδατα, και για τη Θαλάσσια Στρατηγική δεν έχουν επιτύχει μέχρι στιγμής τους στόχους τους, ούτε και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα. Οι λόγοι είναι πολλοί, μεταξύ των οποίων οι ακόλουθοι:

α) ελλείψεις στους στόχους και τις κοινές προσεγγίσεις,
β) έλλειψη των πόρων που απαιτούνται για την επιτυχή εφαρμογή τους, συμπεριλαμβανόμενης της χρηματοδότησης, των ανθρώπινων πόρων, των κατάλληλων διαδικασιών σχεδιασμού και των διοικητικών ικανοτήτων για την εφαρμογή τους
γ) έλλειψη των κατάλληλων πόρων για τη δημιουργία δεξιοτήτων παρακολούθησης της εφαρμογής μετά την ψήφιση της νομοθεσίας και των πολιτικών.

Ο ΝΑΦ θα αντιμετωπίσει παρόμοιες προκλήσεις επειδή είναι ακόμη πιο φιλόδοξος. Η εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο πρέπει επομένως να διασφαλίζει μια αυστηρή διαδικασία και μια βιώσιμη και ανθεκτική δομή χρηματοδότησης, όπως προτείνεται στην αρχική πρόταση της Επιτροπής. Αν και οι στόχοι του Νόμου για την Αποκατάσταση της Φύσης είναι νομικά δεσμευτικοί, τα μέτρα για την επίτευξή τους θα βασίζονται αρχικά σε εθελοντικές δράσεις από τους ιδιοκτήτες και τους διαχειριστές γης και υδάτων, οι οποίοι θα πρέπει να αποδεχθούν τη συνυπευθυνότητα και να έχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν. Αυτά απαιτούν όχι μόνο οικονομικές επενδύσεις, αλλά και υποστηρικτικούς θεσμούς συνεργασίας, ισότιμη πρόσβαση στη μάθηση, επιχειρηματικά μοντέλα που υποστηρίζουν την αλλαγή των χρήσεων γης και κοινωνική αποδοχή για συνεργασία με τη φύση.

Οι απαιτούμενοι πόροι δεν χρειάζεται να είναι αποκλειστικά δημόσιας προέλευσης. Μετά την έγκριση του ΝΑΦ, η ΕΕ και τα Κ-Μ είναι επιφορτισμένα με την κινητοποίηση ιδιωτικής χρηματοδότησης για την αποκατάσταση, εγκρίνοντας κατάλληλα επιχειρηματικά σχήματα που ενσωματώνουν την ανάκτηση του κόστους(13). Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την εμπορία εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τη συνεργασία με ασφαλιστικές εταιρείες για τον μετριασμό των κινδύνων πλημμύρας ή ξηρασίας, ή άλλες εξειδικευμένες επιλογές επενδύσεων στη φύση. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, μέσω της διευρυμένης ικανότητάς της να προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες παράλληλα με τη συμβατική χρηματοδότηση, θα μπορούσε να αναλάβει σημαντικότερο ρόλο στο θέμα αυτό. Είναι εξίσου σημαντικό να διατεθούν και δημόσια κεφάλαια για την αποκατάσταση της φύσης από άλλες ειδικότερες κατηγορίες προϋπολογισμού της ΕΕ, π.χ. από την Περιφερειακή Ανάπτυξη και τη Γεωργία.

Μέχρι στιγμής, παρά τη σύσταση των σχετικών εργαλείων/μέσων, η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) δεν έχει συμβάλει στην επίτευξη των στόχων των Οδηγιών για τους Οικοτόπους, τα Πτηνά, και τα Ύδατα. Η ΚΑΠ είναι απίθανο να συμβάλει επαρκώς στην εφαρμογή του ΝΑΦ, εάν τα υποστηρικτικά του σχήματα δεν τροποποιηθούν ώστε να ενισχυθεί η φιλοδοξία των μέτρων, να επιβληθεί αυστηρά η πολλαπλή συμμόρφωση και να αυξηθεί η χρηματοδότηση σε εστιασμένα μέτρα.

Για την εφαρμογή του ΝΑΦ, μέσω μιας συγκεκριμένης ρήτρας, παρέχεται στα Κ-Μ πλήρης ευελιξία, όσον αφορά τη χρήση ή την παραίτηση από τα κονδύλια της ΚΑΠ ή της ΚΑλΠ (Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής). Η χρήση αυτών των κονδυλίων θα μπορούσε δυνητικά να προσφέρει πρωτόγνωρες, οικονομικά αποδοτικές ευκαιρίες, τόσο για τον ΝΑΦ όσο και για την ΚΑΠ και την ΚΑλΠ. Τα μέτρα της ΚΑΠ για τη γεωργία, το περιβάλλον, το κλίμα, μαζί με τα κάπως λιγότερο φιλόδοξα «οικολογικά σχήματα», θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την αποκατάσταση των οικοτόπων και την ανάκαμψη των πληθυσμών των επικονιαστών.

Η εφαρμογή του ΝΑΦ στις γεωργικές εκτάσεις είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επίτευξη διαφόρων στόχων, συμπεριλαμβανομένης της συνδεσιμότητας ποταμών-πλημμυρικών πεδιάδων, της συνδεσιμότητας ποταμών με τις παράκτιες και τις θαλάσσιες περιοχές (μέσω ελεγχόμενων πλημμυρών), των στόχων για τους τυρφώνες (μέσω εναλλακτικών γεωργικών συστημάτων), και ακόμη και της αστικής αποκατάστασης (μέσω της διατήρησης των αστικών και των περιαστικών χώρων πρασίνου, αλλά και των υδατικών σωμάτων). Ταυτόχρονα, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία απαιτεί μέτρα αποκατάστασης, όπως αποθήκευση του νερού στο τοπίο, μείωση της πυκνότητας των ζώων και μείωση των εισροών αζώτου.

Οι τριμερείς διαπραγματεύσεις εισήγαγαν δύο ακόμη στοιχεία που αποδυναμώνουν ουσιαστικά τον ΝΑΦ:

1) τα Κ-Μ μπορούν μόνιμα να θέτουν σε δεύτερη μοίρα τις δράσεις αποκατάστασης σε περιοχές που χρησιμοποιούνται για άλλους στόχους, όπως υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στρατιωτικές εγκαταστάσεις,

2) τη συμπερίληψη ενός «φρένου έκτακτης ανάγκης» που επιτρέπει στα Κ-Μ να υποχωρούν προσωρινά και να αναβάλλουν για παράδειγμα την εφαρμογή του ΝΑΦ στο σύνολο των γεωργικών τους εκτάσεων, σε εξαιρετικές περιστάσεις που επηρεάζεται η διαθεσιμότητα της γης για αγροτική παραγωγή. Ωστόσο, η αξιολόγηση του ΝΑΦ που έχει προγραμματιστεί για το 2033 θα μπορούσε να οδηγήσει σε προτάσεις για νομοθετικές τροποποιήσεις, συμπεριλαμβανόμενης της μεγαλύτερης συνεκτικότητας με άλλες νομοθεσίες ή πολιτικές.

Επιπλέον, η μετατροπή των φιλόδοξων στόχων σε δράσεις απαιτεί στενή ευθυγράμμιση με την υφιστάμενη και την αναδυόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία και πολιτική. Η σταθερότητα στις νομοθετικές εξελίξεις είναι ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι η αποκατάσταση της φύσης απαιτεί μακροπρόθεσμες προοπτικές. Η ύπαρξη χρηματοδοτικών προγραμμάτων θα καθορίσει κατά πόσον ο Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης θα αντιμετωπίσει τις τρέχουσες πιέσεις και θα προωθήσει τις αναγκαίες μεταβάσεις.

Δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα των παγκόσμιων κρίσεων, η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να χαλαρώσει. Δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία να θεσπιστεί και να εφαρμοστεί ένας φιλόδοξος νόμος και η ευκαιρία να αναδειχθεί η παγκόσμια ηγετική θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναφορές και Σημειώσεις

1. European Commission, “Report from the Commission to the European Parliament, the Council and the European Economic and Social Committee: The state of nature in the European Union, Report on the status and trends in 2013 – 2018 of species and habitat types protected by the Birds and Habitats Directives,” COM (2020) 635 final (Publications Office of the European Union, 2020).
2. G. Pe’er et al., «Scientists support the EU’s Green Deal and reject the unjustified argumentation against the Sustainable Use Regulation and the Nature Restoration Law «(2023); https://tinyurl.com/4ttp8mds.
3. R. Fischer et al., Land Use Policy 127, 106546 (2023).
4. M. Nilsson et al., Environ. Policy Gov. 22, 395 (2012).
5. S. Rigal et al., Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 120, e2216573120 (2023).
6. N. Pettorelli et al., J. Appl. Ecol. 58, 2384 (2021).
7. S. Vallecillo et al., «EU-wide EU methodology to map and assess ecosystem condition: EUR 31226 EN (Publications Office of the European Union, 2022).
8. P. Borrelli, P. Panagos, D. Wuepper, Int. Soil Water Conserv. Res. 8, 102 (2020).
9. S. Larsen et al., PLOS ONE 14, e0213227 (2019).
10. R. S. DE Groot et al., Conserv. Biol. 27, 1286 (2013).
11. J. J. Opperman κ.ά., Science 326, 1487 (2009).
12. S. Pouso, S. Ferrini, R. K. Turner, M. C. Uyarra, Á. Borja, Front. Mar. Sci. 5, 2018.00375 (2018).
13. C. M. Duarte et al., Nature 580, 39 (2020).